5 Ekim 2009 Pazartesi

“Büyük Arnavutluk”: Güncel Bir Gerçek mi, Gelecek Hayali mi?


Balkan coğrafyasının en milliyetçi etnik gruplarından biri olarak ön plana çıkan Sırplar son dönemde ciddi bir problem ile karşı karşıyalar. Kosova'nın bağımsızlığı ile birlikte adeta şoke olan Sırplar şimdi de Kosova'nın kuzeyinde ve bugün itibariyle Sırbistan sınırları içerisinde olan ve Presevo vadisinde yer alan Medvedja, Dujanovac ve Presevo şehirlerindeki Arnavutların Kosova'ya benzer bir şekilde bağımsızlık kazanmak istemeleri ile zor durumdalar. 3 Ağustos'ta bu şehirlerin belediye meclislerinde ayrılmış bir bölge olmak için yapılan tekliflerin artması üzerine bu sorunun Tüm Arnavutların bir sorunu haline geldiğine dair yorumlar yapılıyor. Bu taleplerin ise Kosova'dan sonra Presevo'nun da bağımsızlığını kazanabilmesini sağlayarak “Büyük Arnavutluk” hayalinin gerçekleştirilmesi yolunda atılan adımlarla ilgili olduğu düşünülüyor.1 Medvedja, Presevo ve Dujanovac şehirlerinde demografik yapının Arnavutlar lehine olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda Arnavut ayrılıkçıların Presevo Vadisi için Kosova benzeri bir stratejiyi rehber olarak kullanmamaları için herhangi bir neden yok. Demografik yapı üzerinden başlatılacak bağımsızlık sloganlarının bugün itibariyle bir kısmı ele geçirilmiş ve ele geçirilmeye devam edilmekte olan bölge kurumlarının da yasal bir zemine oturması ile birlikte Kosova'nın geldiği noktaya gelerek düşük ağırlıklı çatışmalara yol açması düşük bir ihtimal değil. Çatışmaları takip eden süreçte ise planın, tıpkı Kosova'da olduğu gibi Uluslararası Toplum'un desteğini almak ve belirli bir sürenin ardından bağımsızlığa kavuşmak olduğunu biliyoruz. Presevo vadisinin bağımsız veya otonom bir bölge olmasının ne gibi sonuçlar doğurabileceği ise “Büyük Arnavutluk” teriminde gizli.
“Büyük Arnavutluk”, Arnavut ulusunun tarih sahnesinde daha önce sahip olduğu coğrafyanın tamamında yeni bir Arnavut devleti kurmak idealidir. Kendilerinin “İliryalılar”ın torunlarını olduğu tezi ile birlikte bu ideale olan inançlarını güçlendiren milliyetçi Arnavutlar, Makedonya'nın Tetova, Kumanova, Gostivar, Struga şehierleri ve Başkent Üsküp'ün de bir kısmını içinde barındıran topraklar ile birlikte Kosova'nın tamamı ve Sırbistan'ın bir kısmının da içinde olduğu coğrafyada tek egemen güç olarak kendilerini görmek istiyorlar. Kosova'nın bağımsız bir ülke olarak bugüne kadar 62 ülke tarafından tanınmasından sonra Presevo vadisinde yer alan ve Arnavut nüsufun çoğunluğu oluşturduğu şehirlerin de ya Kosova'ya terkedilmesi ya da özerk bir bölge olması talepleri artmış bulunuyor. Ancak Arnavut milliyetçilerinin planları içinde bazı eksikler bulunduğunu unutmamak gerekir. Öncelikle halen daha Kosova'nın tam anlamıyla bağımsız olmadığı gerçeği ve Mitrovica'nın ikiye bölünmüşlüğü göz önüne alınmalı. Bunun yanısıra Makedonya topraklarında yaşayan Arnavutlar'ın da kendi içlerinde ne oranda birlikte hareket ettikleri büyük bir soruişareti. Dolayısıyla “Büyük Arnavutluk” ideali yolunda halen daha büyük engeller olduğu gerçeğini unutmamak gerekir.

Kosova'nın Mevcut Durumu
Kosova bağımsızlığını ilan ettiği günden bu yana büyük bir hızla batı dünyasına entegre olmaya çalışmaktadır. Avrupa Birliği hedefi mevcut hükümetin ajandasında en üst sırada yer almaktadır. Avrupa Birliği'nin Kosova'daki kurumlarından biri EULEX ve Birleşmiş Milletler'in kurumu UNMİK'in varlığının ciddi tartışma konusu halinde olduğu gerçeği göz önüne alındığında Kosova'nın halen daha bu hedefleri yolunda attığı adımlar yeterli olamayacaktır. Bilhassa Albin Kurti önderliğinde “Self-Determinasyon” ilkesini savunan Vetevendosje hareketi genç nüfus tarafından büyük ilgi topladığı gibi Kasım 2009'da yapılacak yerel seçimlere ilişkin propogandaları büyük dikkat çekmektedir. Vetevendosje temsilcilerine göre Kosova'nın yerel seçimlerden daha çok parlamento seçimlerine gitmesi gerekmektedir. Çünkü Kosova'nın yerel seçimlere gitmesi ile birlikte Kosova'da yaşayan Sırpların da oy kullanması ile Kosova'nın merkezi bir devlet olma özelliğine sahip olamayacağına inanıyorlar. Tam aksi olur ve sadece Arnavutlar oy kullanırsa bu kez Sırpların yaşadığı yerlerin onlara ait olduğunun yasallaşacağına inanıyorlar. Dolayısıyla Kosova'nın merkezi bir devlet haline gelmesi için parlamento seçimlerinin yapılması taraftarılar ve yapılacak olan yerel seçimleri boykot ettiklerini açıklıyorlar.2 Bunun karşısında ise çok büyük bir problem bulunmakta. Kosova'nın bağımsızlığa gittiği yol olan Athissari planında Kosova multi-etnik bir ülke olarak tanımlanmakta. Dolayısıyla Vetevendosje temsilcilerinin protesto ve teklifleri ile Kosova'nın kuruluş mantığı birbirine tamamen ters. Vetevendosje'nin Kosova gençleri ve halkı tarafından gördüğü büyük destek gözönüne alındığında Kosova'daki durumun kısa vadede tam anlamıyla netleşeceği zor görünüyor. Halen Kosova'nın problemleri sürerken “Büyük Arnavutluk” hayalinden sıkça bahsetmek ise sanırım bazı konuları görmezden gelmektir.

Makedonya Arnavutları

Makedonya nüfusunun neredeyse yarısını oluşturan Arnavutlar rasmiyette sadece %20'den fazla oldukları yerlerde kendi dillerini konuşma ve kendi bayraklarını asma hakkına sahip olmakla birlikte uygulamada halen daha azınlık statüsüne sahipler. Makedonya parlamentosunda hemen hemen yüzde 40 civadında temsil edilmelerine rağmen bütçenin dağılımında Arnavutlara verilen pay bugün itibariyle %9. Sadece Makedonya içindeki statüleri düşünüldüğünde Arnavutlar mevcut nüfuslarına ve hak taleplerine rağmen henüz istediklerini elde etmiş değiller. Olayın diğer bir boyutu ise Arnavutların ne kadarının Makedonya Devleti içerisinde kurucu unsur olmak istedikleri ve bunun için birlikte hareket ettiklerine verilen yanıtlardır. Makedonyalı Arnavutlar sadece nüfus boyutuyla büyük bir çoğunluğu temsil etmektedir. Arnavut politikacıların da kendi seçmenlerini düşündüğü ve haklarını aradığı söylenemez. Son dönemde Arnavut gençler arasında protesto faaliyetleri baş göstermeye başlamış olmasına rağmen henüz ciddi boyutlara ulaşan ve Arnavutların büyük çoğunluğunu kapsayan bir oluşum bulunmamaktadır. Dolayısıyla Makedonya içinde dahi kendilerine bir statü yaratamayan Arnavutların “Büyük Arnavutluk” söylemleri halen daha havada kalmaktadır.

Arnavutluk'daki Duruş

Arnavutluk, Balkan coğrafyasında yaşayan tüm Arnavutlar'ın kalbinin attığı yer olması ve bayrağını taşıdığı ülke olması durumuyla“Büyük Arnavutluk” idealinde önemli bir merkez üssüdür. Arnavutluk, ülke olarak Balkan coğrafyasında uzun yıllardır varlığını koruyor oluşu ve Arnavutların hayalinin merkez üssü pozisyonu olarak “Büyük Arnavutluk” idealinin gerçekliği ve gelecek hayali olması açısından kilit bir role sahiptir. Arnavutluk içindeki milliyetçi arnavutların düşük temsil oranı ele alındığında ve Kosova ile Arnavutluk arasında açılan yolun yarattığı pürüzler düşünüldüğünde “Büyük Arnavutluk” hayali açısından tablo olumsuzdur. Arnavutluk'taki genç nüfus büyük çoğunlukla, Makedonya ve Kosova Arnavutlarına oranla daha az milliyetçidir. Buradaki en önemli faktör Arnavutluk vatandaşlarının ne Makedonya ne de Kosova Arnavutlarının yaşadığı acıları ve savaş ortamını yaşamamış olmalarıdır. Savaşı ve savaşın getirdiği yoksulluğu yaşamayan Arnavutluk vatandaşlarının kendi gelecek ve refahlarından daha fazla “Büyük Arnavutluk” hayalini düşünmeleri beklenemez. Sonuç olarak “Büyük Arnavutluk” hayalinin belkide kalbi noktasında olan Arnavutluk'ta bugün itibariyle bu ideal pek rağbet görmemektedir.
Gelecek Hayali: “Büyük Arnavutluk”
İdeallerin öncelikle büyük çoğunluklar tarafından kabul görmesi ile birlikte realiteye dökülebileceği gerçeği ele alındığında bugün itibariyle “Büyük Arnavutluk” söylemi geçerliliğini korumakla birlikte, yakın bir zamanda gerçekleşmeyecektir. Koyu milliyetçi Sırpların bu noktadaki endişe ve çığlıkları sanıyorum ki Avrupa'nın dikkatini buraya çekmek ve halen daha statüsü belirsiz olan Kosova konularında bir adım ilerleme kaydetmek adınadır. Bildiğiniz gibi Mitrovica halen daha ortadan ikiye bölünmüş ve kuzey yarısında Sırpların egemen olduğu bir şehir konumundadır. Dolayısıyla Sırplar “Büyük Arnavutluk” yeniden gündemde gibi propogandalar üzerinden Kosova'daki mevcut durumlarını bir adım ileriye götürmek istemektedirler. “Büyük Arnavutluk” hayaline dönecek olursak eğer, “Büyük Arnavutluk”, gerçekleşmesi bugün itibariyle çok zor görünen ancak tüm Arnavutların yüreğine çalınmış bir ideal olması noktasında, ilerleyen dönemlerde daha sıkça konuşulacak olan bir gelecek hayalidir.

1 Pyotr ISKENDEROV: http://en.fondsk.ru/article.php?id=2361
2Vetevendosje Newsletter_165 www.vetevendosje.org

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder